mensenrechten

Dit stukje gaat niet over uitgeverij De Bezige Bij en de zionistische lobby in Amsterdam (Abou Jahjah, kop van jut). Het is uitsluitend een kort vervolg op de verwijzing naar de stemming binnen de American Anthropological Association (AAA), die eerder ter sprake kwam.

In november 2015 namen zo’n 1400 leden van de AAA deel aan de jaarlijkse conferentie in Denver. Met 36 stemmen tegen, besliste een meerderheid van 1040 deelnemers om aan de gehele vereniging een motie voor te leggen tot boycot van Israëlische academische instellingen. Die actie past binnen de wereldwijde BDS-beweging (Boycott, Divestment, and Sanctions – Boycot, Desinvesteren en Sancties).

Dit voorjaar konden alle leden van de AAA hun stem uitbrengen over deze motie. Onlangs werd de uitslag bekendgemaakt, en die is toch verbazingwekkend:

In a close vote, the American Anthropological Association (AAA) membership voted against a resolution to boycott Israeli academic institutions. Voting took place by electronic ballot between April 15 and May 31. Fifty-one percent of AAA’s eligible members voted, the largest turnout in AAA history, with 2,423 members opposing the resolution, and 2,384 voting to support it. Negendertig stemmen verschil op een totaal van 4.807.

Het bestuur van de vereniging keurt wel nog een aantal mogelijke acties goed, maar meer dan een doekje voor het bloeden lijkt dit niet. In België kan men BDS nog steeds steunen via de site van Belgian Campaign for an Academic and Cultural Boycott of Israel.

NRC Handelsblad meldt vandaag dat ook de nationale overheid zelf opvang moet regelen voor uitgeprocedeerde asielzoekers. Ik neem snel die tekst grotendeels over.

Gisteren bepaalde de rechtbank in Utrecht in twee zaken van mensen zonder een verblijfsstatus dat staatssecretaris Fred Teeven (Veiligheid en Justitie, VVD) moet voorzien in nachtopvang, een douche, ontbijt en een avondmaal. Nadat de rechter vorige week gemeenten al had gedwongen om ‘bed, bad en brood’ te bieden, geldt die verplichting nu dus ook voor het Rijk. Daarmee sluit het juridische net zich verder rond het kabinet.

Uitzonderlijk is dat de rechtbank in beide gevallen „gelet op de omstandigheid dat het winter is” een voorlopige voorziening heeft getroffen. De staatssecretaris moet vanaf vandaag voorzien in opvang. Dat noemt de rechter een „noodmaatregel”. Volgens staatssecretaris Teeven is opvang al mogelijk voor mensen zonder verblijfspapieren, als zij maar meewerken aan terugkeer. Die voorwaarde mag de staat volgens de rechter niet handhaven: „Er rust een positieve verplichting op de staat om onderdak, eten en kleding te verstrekken.” Als die opvang uitblijft, schendt de staat artikel 8 van het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens, het recht op eerbiediging van het privé- en gezinsleven.

De rechtbank verwijst naar de uitspraak van het Europees Comité voor Sociale Rechten (ECSR), dat in november bepaalde dat Nederland internationale rechten schendt door geen opvang te bieden. Het kabinet wacht met een besluit op het oordeel van het Comité van Ministers, dat in het voorjaar van 2015 wordt verwacht. Alleen de staat heeft volgens de rechtbank „niet gemotiveerd waarom aan de gezaghebbende beslissing van het ECSR voorbij kan worden gegaan”.

Inmiddels is niet duidelijk welke overheid (de staat of de gemeenten) uiteindelijk die opvang van mensen zonder papieren zal moeten uitvoeren. „De staat had steeds principiële redenen om opvang af te wijzen, de gemeenten vooral financiële”, zegt de advocaat van de twee eisende partijen. Maar volgens de Vereniging Nederlandse Gemeenten ligt de verantwoordelijkheid hiervoor bij het Rijk. „Het Rijk slaagt er door de weerbarstigheid van de problematiek niet in om een aanzienlijk deel van de uitprocedeerden het land tijdig te laten verlaten.”

Dat laatste speelt ook in België. Je kan als overheid of politieke partij wel roepen dat die mensen zonder geldige verblijfsvergunning eruit moeten, maar als niet duidelijk is waar ze naartoe moeten, ben je er wel verantwoordelijk voor. En dat is overigens niet alleen een kwestie van het recht op eerbiediging van het recht op gezinsleven, maar ook van elementair menselijk fatsoen. De ingezonden bijdrage van Yannick Roels in de Standaard van vandaag vertrok van een ander uitgangspunt, maar de kop die de krant erboven geplaatst had, geldt ook voor het recht op ‘bed, bad en brood’: ‘Iedereen moet ‘mogen zijn’.

De hoerastemming bij de Dienst Vreemdelingenzaken (DVZ) is totaal ongepast (‘Nooit zo weinig sans-papiers geregulariseerd’ – de Standaard 9-10 maart 2013). De Raad voor Vreemdelingenbetwistingen (RVV) vernietigt immers al sinds november vorig jaar negatieve beslissingen van DVZ. De Dienst heeft in twee zaken cassatieberoep ingediend bij de Raad van State, en op die uitspraken wacht men nu. Kortom, het aantal medische regularisaties door de Dienst Vreemdelingenzaken mag dan wel dalen, daarbij worden wel elementaire rechtsregels overtreden, en dat wordt systematisch afgestraft door de rechter.

Het gaat hier om een vrij technische juridische materie, maar het loont de moeite om het verhaal te volgen. Dan blijkt immers dat de Belgische overheid onder het mom van fraudebestrijding alles uit de kast haalt om de meest kwetsbaren in onze samenleving zo snel mogelijk het land uit te werken. Artikel 9ter van de Verblijfswet (of Vreemdelingenwet; de wet van 15 december 1980) stelt dat een vreemdeling die in België verblijft, en zijn identiteit kan bewijzen, een machtiging tot verblijf kan aanvragen indien hij lijdt aan een ziekte die een reëel risico inhoudt voor zijn leven of zijn fysieke integriteit, of die een reëel risico inhoudt op onmenselijke of vernederende behandeling wanneer hij teruggestuurd zou worden naar zijn land van herkomst en er daar geen adequate behandeling voorhanden is. Dit is de zogenaamde medische regularisatie, en de laatste formulering verwijst direct naar het Europees Verdrag ter bescherming van de rechten van de mens.

Wat doet DVZ nu? Wanneer in hun ogen de ziekte niet “direct levensbedreigend” is, is er niets aan de hand, en kan de aanvrager volgens de dienst gewoon uitgezet worden. Maar “direct levensbedreigend” is niet hetzelfde als een “reëel risico”. Het criterium van de Dienst Vreemdelingenzaken is veel strenger dan de formulering van de wet. In een van de vernietigde beslissingen schreef de arts van DVZ: “Uit het medisch dossier blijkt (…) geen directe bedreiging voor het leven van de betrokkene; de gezondheidstoestand is niet kritiek.” Directe bedreiging voor het leven is echter niet waar het om gaat.

Het meest herkenbare voorbeeld is wellicht hiv-infectie. Iemand die hiv-besmet is, maar (nog) niet aan full blown aids lijdt, is niet direct levensbedreigend ziek. Dat neemt niet weg dat die persoon aids kan ontwikkelen, indien hij niet verzorgd wordt. En daarbij kan het niet volstaan dat hiv-medicijnen of aidsremmers in het land van herkomst beschikbaar zijn; de patiënt moet er ook toegang toe hebben. En daar knelt vaak het schoentje. Medische voorzieningen die tegen betaling beschikbaar zijn in het academisch ziekenhuis in de hoofdstad zijn daarom nog niet toegankelijk voor de mensen die naar dat land teruggestuurd worden. Kortom, het standpunt van de RVV is niet alleen dat het criterium van directe levensbedreiging te streng is, maar ook dat DVZ grondig zou moeten onderzoeken of de vreemdeling in het herkomstland werkelijk toegang heeft tot de nodige medische voorzieningen.

In dat opzicht is het ironisch dat Maggie De Block, de staatssecretaris die uiteindelijk de voogdij heeft over de Dienst Vreemdelingenzaken, rond het vraagstuk van de dringende medische hulp in februari de Antwerpse OCMW-voorzitter Liesbeth Homans terugfloot. Deze had namelijk besloten dat haar OCMW voortaan niet meer de ‘aidsremmers’ zou betalen voor een aantal hiv-besmette mensen zonder wettig verblijf. ‘Als we aidsremmers weigeren, gaat het om personen waarbij de Dienst Vreemdelingenzaken heeft geoordeeld dat hun hiv-infectie geen reden is voor regularisatie. Ze kunnen dus ook in het land van herkomst aan de medicatie raken. Daarom stellen we nu voor dat alleen de illegalen die zich verplichten om vrijwillig terug te keren naar hun land, in de tussentijd de dringende medische hulp krijgen. In hun thuisland kunnen ze dan verder de therapie met aidsremmers volgen’, verklaarde zij in de krant. De Block verzette zich tegen de eis van verplichte terugkeer in ruil voor het verstrekken van medicijnen. Dat zou inhumaan beleid zijn, volgens haar woordvoerster.

Nu, indien de Dienst Vreemdelingenzaken terecht de medische regularisatie heeft geweigerd, omdat er geen reëel risico is en de juiste medicijnen beschikbaar zijn in het land van herkomst, waarom zou de staatssecretaris het dan inhumaan vinden om deze mensen in Antwerpen geen geneesmiddelen te verstrekken? Als Homans gelijk heeft dat het gaat om mensen die niet in aanmerking komen voor toepassing van artikel 9ter, dan heeft de staatssecretaris er dus blijkbaar geen vertrouwen in dat haar Dienst Vreemdelingenzaken de medische regularisatie terecht weigerde. Of moest Maggie De Block Liesbeth Homans wel terechtwijzen omdat het standpunt van het OCMW niet conform is met de OCMW-wet? Of omdat zij wel het principe vooropstelt dat dringende medische hulp ook voor iedereen die hier onwettige verblijft beschikbaar moet zijn (zelfs als zij geen regularisatieprocedure starten)? Of ging het er gewoon om Homans dwars te zitten?

Voor onze ogen speelt zich een fascinerend juridisch en tactisch steekspel af, maar wel over de rug van zieke mensen, die mogelijk nergens anders terecht kunnen.

Een ingekorte versie van deze tekst verscheen eerder op http://www.mo.be/opinie/onterecht-gejuich-over-daling-regularisaties.

Wat waren wij naïef toen. In 1983 schreef ik voor KRI een artikel over de dreigende invoering in Nederland van een systeem van elektronische persoonsregistratie. Bijna dertig jaar later, in oktober 2011 wordt België door de Europese Commissie op de vingers getikt omdat het nog steeds geen biometrisch paspoort heeft met een chip die de vingerafdruk van de houder bevat. En op 1 januari 2012 zou Nederland weer gewoon algemene grenscontrole invoeren, nu via het digitale camerasysteem ‘automatisch mobiel informatie gestuurd optreden – better operational result and advanced security’ (@migo-boras). Op 26 januari 2012 reiken de Liga voor mensenrechten en de Ligue des Droits de l’Homme voor de tweede keer de Big Brother Awards uit.

Begin jaren 1980 zette Nederland de eerste stappen in de richting van de ‘gecentraliseerde automatische verwerking van persoonsgegevens’ (Centrale Personen Administratie, SoFi-nummer, centraal medisch of politienummer, elektronische identiteitskaart). Een van de grondleggers van dit systeem zei hierover: “De huidige complexer wordende samenleving waarin onder andere de burgerlijke ongehoorzaamheid toeneemt of manifester wordt, kan voor haar volwaardig functioneren een vermindering van persoonlijke privacy vereisen. Centraal staat een volwaardig functioneren van de samenleving. Ik versta daaronder een samenleving waarin de individuen gehouden zijn of worden zich te gedragen volgens de op democratische wijze tot stand gekomen regels of afspraken. De systemen die de naleving van deze regels of afspraken bewerkstelligen, dienen zo te zijn opgebouwd dat opvolging ervan redelijkerwijs verzekerd is of dat ontgaan vrijwel onmogelijk is.” Het volledige stuk zit in het archief.

De tekst boven de foto luidt: “Grenscontrole per computer: nu worden paspoortnummers nog ingetoetst, straks leest de computer die zelf.”

Intussen werd bekend dat de Nederlandse marechaussee aan vijftien grensovergangen met België en Duitsland het camerabewakingssysteem @migo-boras installeert. Dat zou vanaf 1 januari 2012 alle passerende voertuigen fotograferen, digitaal opslaan en koppelen aan de computers van de marechaussee. Wie in een verdacht voertuig rijdt, wordt een paar kilometer verder langs de weg gezet. Niet alleen de nummerplaat wordt geregistreerd, ook de zijkant van het voertuig wordt gefotografeerd, waarbij de inzittenden zichtbaar zijn. De Europese Commissie vraagt zich inmiddels af of @migo-boras niet in strijd is met de Schengen-regels rond het vrij verkeer van personen. Dat zou namelijk het geval zijn als cameratoezicht het equivalent wordt van ouderwetse grenscontrole.

Intussen heeft diezelfde Europese Commissie België wel gewaarschuwd dat het de enige staat is die de richtlijn over de invoering van biometrische paspoorten met vingerafdrukherkenning niet tijdig heeft omgezet in nationale regelgeving. Dit is inmiddels al wel gebeurd in alle EU-lidstaten (min Ierland en Groot-Brittanië) plus Zwitserland, Noorwegen, IJsland en Liechtenstein.

Op 26 januari 2012 reiken de Liga voor mensenrechten en de Ligue des Droits de l’Homme voor de tweede keer de Big Brother Awards uit, “een avond waarop ‘s lands grootste privacyschenders aan de kaak worden gesteld en privacybeschermers in de bloemetjes worden gezet. Er wordt kritisch gekeken naar de talrijke initiatieven omtrent camerabewaking, identiteitscontroles in het uitgangsleven of in recreatiedomeinen, bodyscanners , de onfrisse praktijken van Google en Apple, …” De kandidaten voor de awards zijn te vinden op www.bigbrotherawards.be. Daar kan je ook stemmen op negen kandidaten die door de organisatoren beschouwd worden als ernstige schenders van de privacy.